Hareket sistemi
Hareket sistemi kemik, eklem ve kas dokusundan meydana gelir.
Kemik dokusu: Organik (%30) ve inorganik (%70) maddelerden oluşur. Kemik dokusu kemik zarı (periost), sert tabaka (korteks) ve süngersi (spongioz) kemikten oluşur. Vücudda üstlendikleri fonksiyona göre kemikler şekil ve yapı olarak farklılık gösterebilir. Vücudumuzdaki 206 kemikten ilk yardım açısından önem taşıyanları şunlardır. Mandibula (çene kemiği), Vertebra (omurga), Pelvis (leğen kemiği), costa (kaburga), humerus (kol kemiği), Radius–Ulna (önkol kemikleri), femur (uyluk kemiği), tibia (kaval) kemiği.
Eklemler: Kemikleri birbirine bağlayan ve iskelete hareket sağlayan anatomik yapılardır. Oynar (diz), yarıoynar (omurga), oynamaz (baş kemikleri) eklem tipleri vardır.
Kaslar: Hareket sisteminin aktif dokusudur. Yapılarına göre çizgili kas (iskelet kası), düz kaslar (iç organları çalıştırır), kalp kası olmak üzere üç başlıkta incelenir.
Sinir Sistemi
Hareket ve duyu fonksiyonlarını yöneten sistemdir. Bu yönetim beyin, omurilik, sinir sistemi ile ve otonom sinir sistemi ile gerçekleşir. Otonom sinir sistemi irademiz dışında çalışan ve iç organlarımızın çalışmasını sağlyan sistemdir . Sinir hücrelerine nöron denir ve bunlar yapıları sayesinde sinirde uyarı iletimine izin verirler.
Merkezi sinir sistemi: Cerebrum (beyin), beyin zarları, beyincik (cerebellum), pons (köprü), soğanilik (bulbus) ve medulla spinalisten (omurilik) oluşur. Beyin zarları arasında beyin omurilik sıvısı dolaşır.
Periferik sinir sistemi: Sensitif (duyu sinirleri) uyarıları çevreden merkeze, motor sinirler ise merkezden çevre organlara uyarı iletirler. Bu sinirler beyinden ve medulla spinalisten çıkan ve giren sinirlerdir. Beyinden 12 çift sinir çıkar, bunlara kafa çifti denir. Medulla spinalisten ise 31 çift sinir çıkar.
Dokunma duyusu deri , görme duyusu göz, işitme duyusu kulak, koku duyusu burun ve tad duyusu dil ile algınlanır.
İlk Yardıma Hazırlık
Tanım: Ani olarak yaralanan veya hastalanan kişiye tıbbi tedavi yapılmadan önce olay yerinde bulunan malzemelerle vakit kaybetmeden yapılan geçici tıbbi müdaheler bütününe ilk yardım denir.
Tarihçe İlk yardım konusundaki ilk çalışmalar bir alman cerrah olan ESMARCH tarafından yayınlanmıştır. Dünyada ilk olarak ilk yardım kuruluşu Britanya Kızılhaç cemiyeti olarak kurulmuştur (1870). Yurdumuzda ise ilk kurulan ilk yardım kuruluşu Hilaliahmer cemiyeti ilk olarak 1877 yılında kurulmuştur. 1935 yılında ise Kızılay Derneği adını almıştır.
Amacı: Yardıma muhtaç kişilere kaza mahallinde yapılacak ilk geçici tıbbi müdahele ile hayat kurtarmaktır. İlk Yardım kaza yerinde başlar, yaralının sevki sırasında devam eder. Tıbbi acil tedavinin başlamasıyla sona erer. Kazalarda ölümün %10 u ilk 5 dakikada, %50si ise otuz dakika içinde olmaktadır. Çabuk ve bilinçli müdahele hayat kurtarabilir
Hedefler
- Solunum Sağlanması
Apne: Soluk alamama
Dispne: Zor soluk alma
Solunum yetmezliği nedenleri:
Havanın karışımında değişiklik, zehirli gazlar.
Solunum sistemi yaralanmaları
Göğüs kafesi sıkışmaları
Soluk yolu tıkanması
Solunum merkezinin etkilenmesi
Kafa travmaları
Elektrik ve yıldırım çarpması
Solunum durması sonucu kanda asidoziz gelişir. Sempatik sistem uyarısı ile kalp atışı ve kan hacmi artar. Asidoz devam ederse metabolizma durur ve hasta ölür.
Solunum muayenesinde göğüs hareketleri izlenir veya elle nefes alıp almadığı kontrol edilir.
Soluk almıyorsa yapay solunum yapılır.
Solunum güçlüğü varsa yan yatış pozizyonuna alınır.
Solunum varsa ve düzenli ise diğer hedeflere geçilir
- Kanamayı Durdurma
Kanamanın çeşidi ne olursa olsun kan hacminin azalmasına bağlı olarak hastada huzursuzluk, soğuk ve nemli bir deri görünümü, solukluk, taşikardi, ve hipotansiyon görülür. Kanama devam ederse şok ve ölüm görülebilir.Kazalar sonucu ölümlerin en sık nedeni kanamalardır. Kan hacminin yüzde yirmilik kaybı hayati tehlike yaratır. Kanamanın durdurulması ve kaybolan kanın yerine konması temel amaçtır.
- Şoka mani olma
Şok çeşitli nedenlerle (kanama, travma, ağrı, nöröjenik nedenler, organ yetersizlikleri, enfeksiyon vs) ortaya çıkan ve pek çok sistemi etkileyen bir durumdur. Erken dönemde tespit ve tedavi edilerek irreversibl (geri dönüşü olmayan) durumlar engellenmelidir.
- Yarayı dış etkenlerden koruma
Bir kaza halinde yaraların uygun şekilde örtülmesi ve tespiti hem yaraların çevredeki pisliklerle bulaşmasını engeller hemde ağrının azalmasını ve şok oluşumunu önler.
- Vücut ısısını koruma
Yaralı kişi normal insana göre daha çok üşür. Isı kaybının azaltılması için yaralı battaniye veya ceket gibi şeylerle sarılarak ısı kaybı azaltılmalıdır.
Bazı yüksek ateşli hastalıklarda ve güneş çarpmalarında hastanın soğutulması fizik metodlarla sağlanır. Donmalarda ise yavaş yavaş ıstma ile vücut ısısı kazandırılmaya çalışılır.
- Uygun pozisyon
Hastanın bulunduğu yerden alındıktan sonra emniyetli bir yerde istirahati sağlanırken verilen pozisyon hastada ikincil komplikasyonların oluşmasını engelleyecek bir pozisyon olmalıdır. Bir çok durumda en sık tercih edilecek pozisyon yan yatış pozisyonudur
- Bilinen ve gerekli olanı yapma
Gereksiz davranışlar ve bilgisiz uygulamalar hayatı tehlikeye sokar. İlk yardımı yapan kişi sorumluluk ve bilgisi becerisi ölçüsünde müdahale yapmalıdır.
- Haber verme
En hızlı haberleşme aracı ile kazanın yeri, türü, yaralı sayısı ve durumları hakkında bilgi verilmelidir. Hızır Acil sevis, Jandarma, Trafik haberdar edilir. 112 nolu telefon bu iş için ayrılmıştır
- Sevk etme
Kazadan sonra olay yerinden uzaklaştırma ve sağlık merkezine gönderme olarak tanımlanabilir.
İlk yardım ortamının hazırlanması
Herhangi bir kaza anında olay yerinde gerekli önlemlerin alınması hem ikincil kazaları önler hem de ilk yardımcını hayatını korur.
Trafik kazalarında 150 metreden görülecek işaretlerin konması gereklidir.
Kaza evde meydana geldiyse gaz ve su vanalarının kapatılması, elektrik sigortalarının gevşetilmesi uygulanabilir.
Yıkılma tehlikesi olan duvar diplerinden ve sel yatağından yaralının uzaklaştırılması önemlidir.
Kaza yerinden kalabalığın nazikçe uzaklaştırlması gereklidir.
Kaza yerindeki yanıcı ve parlayıcı maddeler uzaklaştırılmalıdır
İlk Yardım işleminin yapılacağı ortamın özellikleri şunlardır. Yaralıların kolaylıkla taşınabileceği, ikincil kazaların engellendiği, aydınlık, ekip çalışmasına mahal veren ve ilk yardım aletlerinin bulunabileceği bir yer olmalıdır.
Yaralı Taşıma
Yaralılar dört gruba ayrılırlar:
-
Hafif yaralılar
-
Ağır yaralılar
-
Hayati tehlike içeren ağır yaralılar
-
Yaşama şansı çok az olan ağır yaralılar
Yaralı taşıma öncelik sırası
Kaza alanında birden fazla yaralı bulunması durumunda
1.derecede öncelik: Solunum güçlüğü, yüz ve boyun yaralanması, ağır kanamalılar, şuuru kapalı olan hastalardadır.
2.derece öncelikli hastalar: Kafa travmalı, batın travmalı, açık ve kapalı kırıklı çene ve yüz yaralamaları olan hastalardır.
3.derecede öncelikli hastalar: Basit kırıklar ezikler, küçük yanıklar,
Taşıma Pozisyonları
İlk yardım eğer olay yerinde yapılamıyorsa yukarda anılan özelliklere haiz bir yerde ilk yardım yapılır. Buraya yaralıların taşınması esnasında hastanın durumuna göre pozisyon verilir.
Baş ve yüz yaralanmalarında: Yaralı yarı oturur pozisyonda sırtı ve yanları desteklenerek. Eğer kulaktan kan geliyorsa hafif kan gelen kulak tarafına yan yatırılır ve kulak altına emici pansuman konur.
Göğüs travmasında kaburga kırığında : Yaralı oturur veya yarı oturur pozisyonda tarvmalı toraks tarafına hafifçe döndürülebilir.
Kol ve bacak kırığında: kırık ekstremite tespit edilir ve hasta yatarak taşınır.
Omurga kırığı: Yaralı sert bir zeminde yatırılır. Boyun ve bel her iki taraftan desteklenir. Hasta oturtulmaz, baş kesinlikle öne veya yana eğilmez.
Kalça kırığında Hasta sırt üstü yatırılır, bacaklar arası desteklenerek kırık bacak tespit edilir.
Açık Karın yaralanmalarındayara vücüt eksenine dik ise bacaklar ve dizler bükülür. Yara ekseni vücuda paralel ise bacaklar uzatılır.
Solunum güçlüğünde, kusan yaralılarda şok ve şuuru yerinde olmayan yaralılarda yan yatış pozisyonu uygulanır. Eğer sırt üstü taşınması gerekiyorsa çene geri çekilerek solunum yolu açılır ve baş yana çevrilerek solunum yolunun tıkanması önlenir.
Yaralı taşıması
Tek kişi şuuru açık bir hastayı sırtta taşıyabilir ancak hastanın durumu ağır ve şuur kapalıysa geri, geri taşıma metodu kullanılır. Bu metod merdivenden hasta indirmede de kullanılabilir. Birden fazla kişi ile hastanın sedye ile taşınması tercih edilir. Pek çok malzeme kullanılarak sedye yapılabilir. İki sırık arasına iki ceketle veya sargı bezi sarılarak sedye yapılabilir. Tahta kapı, sandık kapağı sedye olarak kullanılabilir. Sedyeye yükleme sırasında zorlama ve kontrolsüz hareketler zarar verebilir.